Gdzie artyści powinni szukać wsparcia i jak skutecznie zorganizować wystawę?

Wielu współczesnych polskich artystów mogłoby z powodzeniem zrobić karierę zagranicą. Problem w tym, że mimo wzrostu środków na promocję kultury polskiej, wciąż brak jest konsekwentnej strategii promocyjnej i efektywnej pomocy osobom, które zajmują się sztuką.

Polski rynek sztuki współczesnej nadal jest niedostatecznie promowany na Zachodzie. W większości polskie nazwiska niewiele mówią, gdy tymczasem wystarczy, że pojawi się w Londynie młody artysta z Francji, by natychmiast jego prace były wystawiane w uznanych miejscach, a on sam udzielał mediom licznych wywiadów. W przypadku polskich artystów droga do sukcesu na rynkach międzynarodowych wydaje się być długa i niejednokrotnie kończy się porażką. Bez promocji nazwiska i dzieł trudno oczekiwać, że nagle ktoś odkryje wielki talent. Możliwe jest to zazwyczaj w hollywoodzkich filmach. W rzeczywistości za udaną promocją kryją się duże środki finansowe i sponsor.

Gdzie zabiegać o pomoc?

Od lat młodzi artyści mogą zabiegać o wsparcie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego czy Instytutu Adama Mickiewicza. Ich rozwój drogi artystycznej może być wspierany przez Departament Mecenatu Państwa (MKiDN), który udziela wsparcia m.in. poprzez stypendia Ministra Kultury. Środki te przyznawane są artystom, którzy chcą zrealizować konkretny cel, przy czym nie może być to zakup środków trwałych i nieruchomości. Minimalny okres świadczenia to 3 miesiące, maksymalny – 12 miesięcy. Stypendia przyznawane są w ramach konkursu ogłaszanego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Formularz wniosku składany jest elektronicznie poprzez system EBOI - zgodnie ze standardem przyjętym w Programach Ministra. W trakcie naborów wniosków prowadzone są konsultacje. Pracownicy MKiDN udzielają informacji zarówno technicznych, jak i merytorycznych.

Stypendia można również uzyskać ze strony Funduszu Promocji Twórczości. Jedną z form wspierania karier są też programy rezydencji artystycznych. Jedna z podległych MKiDN instytucji – Centrum Sztuki Współczesnej – Zamek Ujazdowski prowadzi program pn. A-I-R Laboratory (Artists In Residence Laboratory), którego celem jest wspieranie mobilności twórców zarówno polskich, jak i zagranicznych. Rezydencje twórcze spełniają inne funkcje w odniesieniu do pracy artysty niż rynek sztuki czy instytucje wystawiennicze, dlatego w ramach programu prowadzone są projekty badawcze oraz promowanie idei rezydencji twórczych w Polsce i Europie Wschodniej.

Innym przykładem wspierania karier artystycznych jest współpraca Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki z Fundacją Deutsche Bank i Deutsche Bank Polska i wspólna organizacja co dwa lata konkursu „Spojrzenia” dla najbardziej interesujących młodych twórców na polskiej scenie artystycznej. Finaliści Konkursu uczestniczą w wystawie „Spojrzenia” w Zachęcie, natomiast laureaci wybrani przez międzynarodowe jury otrzymują główną nagrodę w wysokości 15 tysięcy euro oraz drugą nagrodę – pobyt studyjny we florenckiej Villi Romana.

Znani eksperci podsumowują. Wskazują sukcesy i porażki podatkowego 2024 roku [ANALIZA]

Znani eksperci nie mają żadnych złudzeń. Jak przekonują, miniony rok przyniósł niewiele zmian podatkowych dla firm. I jak dodają, właściwie wygląda na to, że 2024 rok pod względem podatków wyglądał dość leniwie.

Narodowe Centrum Kultury (instytucja podległa Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego) jest z kolei organizatorem programu „Młoda Polska”, przeznaczonego dla młodych (do 35 roku życia) artystów muzyków, filmowców, fotografików, sztuk wizualnych, teatru, tańca, literatów oraz krytyków legitymujących się wybitnymi osiągnięciami. Stypendia przyznawane są w drodze konkursu.

Warto również zwrócić uwagę na Fundację Promocji Sztuki Współczesnej, która oferuje pomoc młodym twórcom, wspierając wartościowe zjawiska z obszaru sztuki nowoczesnej. Działa ona w zakresie edukacji, ale także realizacji projektów czy znaczących wydarzeń artystycznych. Fundacja organizuje również prezentacje sztuki współczesnej w kraju i zagranicą, a także uczestniczy w targach sztuki. Inicjuje i wspiera działania kuratorskie.

Innym ośrodkiem aktywnie wspierającym kulturę jest Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, które prowadzi działalność wystawienniczą i edukacyjną. Jej celem jest przybliżenie polskiej kultury i sztuki na arenie międzynarodowej. Jest członkiem kilku międzynarodowych networków, m.in. International Association of Research Institutes in the History of Art (RIHA), czy Network of the European Cities of Culture and Cultural Months (ECCM). Networki te działają m.in. na zasadzie wymiany artystycznych doświadczeń.

Młodzi artyści powinni również wziąć pod uwagę zwłaszcza te korporacje, które przeznaczają duże kwoty na wspieranie sztuki, sponsorując zarówno pojedyncze przedsięwzięcia, jak i współpracując przez dłuższy czas z artystą. Należy jednak pamiętać, że często statuty firm zabraniają sponsorowania artysty, jako osoby fizycznej, więc dobrze, jeżeli w ich imieniu zwraca się z prośbą o sponsoring instytucja ich reprezentująca.

Polacy coraz bardziej będą się zadłużać. Najbardziej mogą zarobić na tym parabanki [ANALIZA EKSPERTÓW]

Eksperci rynkowi są zgodni, że w 2025 r. należy spodziewać się wzrostu zadłużenia Polaków. Głównie chodzi o osoby powyżej 30. roku życia. W efekcie zwiększy się liczba rodaków zwracających się w stronę parabanków.

Promocja zagranicą

Polskie instytucje kultury organizują wiele przedsięwzięć zagranicą, które mogą pomóc artystom w zaistnieniu na tamtych rynkach. Służą temu dni kultury polskiej, organizowane w wielu krajach i cieszące się dużą popularnością. Dobrym zwyczajem przynoszącym efekty jest zapraszanie do Polski praktyków i menedżerów kultury, przedstawicieli opiniotwórczych środowisk, dyrektorów instytucji kulturalnych itp., co może zaowocować nie tylko kontaktami w międzynarodowym środowisku przedstawicieli kultury i sztuki, ale i współpracą na przyszłość.

Bardzo ważna jest obecność polskich artystów na różnego rodzaju wystawach, międzynarodowych targach czy zjazdach branżowych typu APAP (Advancing Performing Arts Project). Warto nadmienić, że międzynarodowe targi nie muszą wyłącznie dotyczyć kultury. Przykładowo na EXPO organizowane są programy kulturalne. Dla młodych osób istotna jest polityka stypendialna, ale także wymiana międzynarodowa. To sprzyja nie tylko zdobyciu nowych kontaktów, ale również pozyskaniu nowych idei i wpływów, które można wykorzystać w swojej sztuce. Wszelkiego rodzaju warsztaty i sympozja to z kolei efekt współpracy pomiędzy instytucjami kulturalnymi, dzięki czemu może mieć ona przełożenie na promocję polskiego artysty.

Kultura polska cieszy się rosnącym zainteresowaniem, o czym świadczą choćby liczne odwiedziny polskich stoisk na międzynarodowych targach. Tym bardziej, że jest ona różnorodna i oferuje zastrzyk czegoś nowego w nierzadko skostniałym świecie artystów na Zachodzie. Jednak wciąż trudno jest się przebić polskim artystom na rynki międzynarodowe bez wsparcia instytucji kulturalnych i sponsorów. Oferowana pomoc to wciąż kropla w morzu przy istniejącym ogromnym zapotrzebowaniu. Dlatego tym bardziej należy jak najszerzej wykorzystywać wszelkie formy promocji. W 2016 roku nadarzy się ku temu stosowna okazja, a będą nią obchody związane z Europejską Stolicą Kultury – tym razem zostanie nią Wrocław.

W krajach zachodnich instytucje państwowe z dużo większą uwagą podchodzą do promocji młodych artystów. W tym kierunku zatrudniają wyspecjalizowane osoby i firmy doradcze do podejmowania szerokich działań promocyjnych, marketingowych, a także PR-owych. I efekty tego widać na każdym kroku. Natomiast w Polsce same stypendia (zresztą bardzo skromne i ograniczone w czasie) służą tylko bieżącym wydatkom (np. artysta może zakupić farby, sztalugi, itp. materiały) i są traktowane jako działania pomocnicze. W przeciwieństwie do naszego kraju, w którym stypendialna pomoc jest traktowana jak główna strategia rozwoju w Europie, inne kraje pomału odchodzą od tego modelu działań. Oczywiście nasze instytucje państwowe również wspierają promocję artystów, ale są to tak marginalne zdarzenia i dla tak małej ilości osób, że są prawie niezauważalne przez środowisko branżowe, a co dopiero międzynarodowe gremium sztuki. Zatem najwyższa pora, aby nasze rodzime instytucje przyjrzały się bliżej doświadczeniom kolegów z zagranicy i wdrożyły potrzebne zmiany, idąc z duchem czasu.