Europa Środkowo-Wschodnia nadal dynamicznie będzie się rozwijała

W krajach Europy Środkowo-Wschodniej nastąpiło w ostatnich latach ożywienie gospodarcze. Wzrostowa tendencja PKB to efekt rosnącego popytu krajowego i poziomu konsumpcji. Prognozy wskazują, że w 2016 roku powinno być widoczne przyśpieszenie rozwoju ekonomicznego.

Większość krajów tej części Europy odnotowuje wzrost gospodarek, wychodząc z kryzysu, jaki miał miejsce w latach 2008-2009. Z danych makroekonomicznych prezentowanych przez Eurostat wynika, że w 2014 roku nastąpiło ożywienie gospodarcze w większości krajów regionu Europy Środkowo–Wschodniej. Pomimo osłabienia dynamiki wzrostu gospodarek światowych, w 2015 roku wzrost gospodarczy regionu Europy Środkowo-Wschodniej utrzymał się i ustabilizował. Krajami o największej dynamice wzrostu w ubiegłym roku były Czechy, Polska, Rumunia i Słowacja.

Rosnące wskaźniki gospodarcze

W trzecim kwartale 2015 roku gospodarki krajów Unii Europejskiej osiągnęły pod względem PKB dobre wyniki. Kraje Europy Zachodniej odnotowały wzrost 1-2% w porównaniu z 2014 rokiem. Dwukrotnie większe tempo rozwoju widoczne jest w Europie Środkowo-Wschodniej, przede wszystkim w Czechach. Przykładowo we Francji nastąpił wzrost PKB o 1,1%, Niemiec o 1,8%, Włoch o 0,9%. Natomiast w tym okresie PKB Czech zyskało 4,3%, Rumunii i Słowacji 3,6%, Polski 3,4%, a Węgier 2,3%.

Istotnym czynnikiem wpływającym w 2015 roku na korzystniejszą sytuację Europy Środkowo-Wschodniej była sprzedaż detaliczna. Nie bez znaczenia pozostaje spadek cen ropy naftowej, który mógł sprawić, że większa część budżetów gospodarstw domowych prawdopodobnie została przeznaczona na zwiększenie wydatków na inne cele. Sprzedaż we wrześniu 2015 roku wzrosła na Węgrzech o około 5,1%, ale w Polsce już tylko o 0,1%, głównie w wyniku ograniczenia sprzedaży przez klientów zza wschodniej granicy. Z kolei w Czechach duży wpływ na wzrost konsumpcji miała interwencja banku centralnego na rynku, który osłabił koronę względem euro.

Spadek poziomu bezrobocia, rosnące zatrudnienie oraz zwyżka wynagrodzenia spowodowały, że w latach 2013-2014 nastąpił wzrost konsumpcji. W roku 2015 nadal odnotowujemy utrzymanie się trendu wzrostowego popytu krajowego, zwłaszcza konsumpcji prywatnej. Jednocześnie na poprawę sytuacji w tym zakresie wpłynęła inflacja, która wciąż utrzymuje się na dość niskim poziomie. Jednak poziom eksportu w tych krajach nie był wysoki, na co istotny wpływ miały ograniczenia ze strony Rosji, będące odpowiedzią na wprowadzone przez Unię Europejską sankcje. Niekorzystne warunki w wymianie towarowej łagodzono poprzez obniżenie cen na surowce energetyczne, dzięki czemu niższe były koszty importu. Pozwoliło to na utrzymanie niewielkiej nadwyżki na rachunkach obrotów bieżących.

[ANALIZA] W najbliższym czasie sytuacja geopolityczna będzie głównym czynnikiem wzrostu cen w sklepach

Eksperci rynkowi prognozują, że przed świętami Bożego Narodzenia ceny detaliczne w sklepach będą stabilne. Jednak w dłuższej perspektywie geopolityka może to wyraźnie zmienić. Wiele będzie zależeć od relacji Europy z Donaldem Trumpem.

Polska na tle gospodarek Czech i Węgier

Poziom PKB w Polsce w I półroczu 2014 roku zwiększył się o około 3,3%. Stopa inflacji w latach 2010-2014 uległa sukcesywnemu obniżeniu, a to oznaczało poprawę sytuacji gospodarczej i wzrost gospodarczy. Procentowy wzrost produktu krajowego brutto do okresu analogicznego na koniec trzeciego kwartału 2015 wyniósł 3,7%. Spada stopa bezrobocia, która kształtuje się nieco poniżej 10%. Pozytywnie należy ocenić stały wzrost eksportu, jednak Polska wciąż ma wyższy poziom importu towarów. Dużym wsparciem dla rozwoju kraju jest napływ funduszy strukturalnych w ramach polityki spójności UE. W unijnym budżecie na lata 2007-2013 środki przewidziane dla Polski wyniosły blisko 68 mld euro – najwięcej wśród unijnych beneficjentów. Dzięki temu wsparciu Polska jest liderem innowacyjności wśród państw Europy Środkowo-Wschodniej.

Tempo gospodarki Czech znacząco przyśpiesza, Czesi mogą się poszczycić dużym wzrostem PKB. Procentowy wzrost produktu krajowego brutto do okresu analogicznego na koniec trzeciego kwartału 2015 wyniósł 4,5% Pozytywnie kształtuje się stopa inflacji oraz stopa bezrobocia, które mają tendencję malejącą. Sukcesywnie rosną obroty handlu zagranicznego, wartość eksportu Czech stanowi ponad 80% PKB, gdzie największy udział odgrywa handel. Duże znaczenie dla dobrych wyników gospodarczych ma uproszczone prowadzenie działalności gospodarczej (podatek CIT wynosi 19%, a PIT - 15%), dlatego powstaje tam wiele firm zagranicznych, w tym polskich.

Węgry są w fazie wzrostu gospodarczego. Wartość PKB tego kraju wykazuje tendencję wzrostową, Procentowy wzrost produktu krajowego brutto do okresu analogicznego na koniec trzeciego kwartału 2015 wyniósł 2,3%. Stopa inflacji z roku na rok spada, maleje bezrobocie, rosną obroty handlu zagranicznego. Jednak po pierwszym półroczu 2015 roku gospodarka tego kraju zwolniła, co wynika z kończącego się boomu budowlanego i malejącej produkcji rolniczej. Węgry mają także korzystny bilans handlu zagranicznego. Oprócz popytu na eksport, który zwiększył się we wszystkich krajach UE będących partnerami handlowymi Węgier, do korzystnego bilansu handlu zagranicznego przyczyniły się także stosunkowo niskie ceny ropy na rynkach światowych. Ma to znaczenie, gdyż gospodarka węgierska w wielkim stopniu jest uzależniona od importowanych paliw tj. ropy i gazu ziemnego.

Rośnie problem z obowiązkowymi szczepieniami. Urzędnicy nakładają coraz więcej grzywien

Od stycznia do sierpnia 2024 r. nałożono więcej grzywien za uchylanie się od obowiązku szczepień ochronnych niż w całym 2023 r. Jednak Państwowa Inspekcja Sanitarna chce zmniejszenia dolegliwości kar dla rodziców. Za to postuluje, żeby szerzej postawić na edukację społeczeństwa.

2016 rokiem pozytywnych zmian?

Prognozy dotyczące wzrostu gospodarczego w Europie Środkowo-Wschodniej wskazują, że w 2016 roku kraje regionu utrzymają stabilny trend wzrostowy. Przewiduje się, że kraje nadbałtyckie, w tym Litwa i Łotwa, będą obok Polski najszybciej rozwijającymi się gospodarkami tego regionu. Stabilne tempo wzrostu wciąż będzie charakteryzować Czechy, Rumunię i Słowację. Natomiast na Węgrzech możliwe jest spowolnienie dynamiki wzrostu gospodarczego w wyniku zmniejszenia się popytu krajowego.

Z danych Eurostatu również wynika, że pomimo zewnętrznych przeciwności, w tym słabnącej dynamiki wzrostu na świecie, realny wzrost PKB w 2015 roku miał duże znaczenie dla krajów regionu i Polski. Przekłada się on na silną gospodarkę, stały popyt krajowy, poprawę sytuacji na rynku i wzrost realnych dochodów. Eksport i inwestycje prywatne kształtują się na umiarkowanym poziomie i są następstwem rosyjsko-ukraińskiego kryzysu. Szacuje się jednak, że ich spowolnienie jest krótkotrwałe. Polski eksport prawdopodobnie zostanie przekierowany na rynki wchodzące, czyli głównie azjatyckie, które dynamicznie się rozwijają. Spodziewany jest dalszy wzrost konsumpcji prywatnej, która w będzie wspierana przez wzrost płac i rosnącą dostępność kredytów.

Według prognoz głównym czynnikiem wzrostu w regionie Europy Środkowo-Wschodniej pozostanie popyt krajowy. Będzie to możliwe dzięki dalszemu ograniczaniu stopy bezrobocia, wzroście konkurencyjności cenowej krajów regionu oraz rosnącej liczbie zatrudnionych osób. Wzrost inwestycji nadal będzie uzależniony od zamówień publicznych, współfinansowanych ze środków unijnych.

Autorem publikacji jest Łukasz Białek – ekonomista, analityk gospodarczy, publicysta. Doktorant Instytutu Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk. Absolwent Wyższej Szkoła Zarządzania i Prawa im. H. Chodkowskiej oraz Executive MBA – Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN. Od 14 lat doradca zarządów i rad nadzorczych w krajowych oraz międzynarodowych korporacjach.